آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا برخی افراد با وجود داشتن سن شناسنامه‌ای بالا، همچنان شاداب، پرانرژی و از نظر ذهنی فعال هستند؟ یا بالعکس، چرا افرادی با سن کم ممکن است دچار فرسودگی جسمی، کاهش حافظه یا بیماری‌های مزمن باشند؟ این تناقض‌ها را نمی‌توان تنها با سن تقویمی توضیح داد. پاسخ این معما در مفهوم علمی و نوین سن بیولوژیک نهفته است؛ مفهومی که به تدریج به یکی از ارکان ارزیابی سلامت انسان در علم پزشکی نوین تبدیل شده است.

تعریف سن بیولوژیک به زبان ساده

سن فیزیولوژیک شاخصی است که نشان می‌دهد بدن شما از نظر فیزیولوژیکی چند ساله است. برخلاف سن شناسنامه‌ای که عددی ثابت است و هر سال افزایش می‌یابد، سن فیزیولوژیک می‌تواند کاهش یا افزایش یابد و تحت تأثیر کیفیت زندگی شما قرار گیرد. به عبارتی، فردی ممکن است ۴۵ ساله باشد اما بدنش عملکردی معادل یک فرد ۳۵ ساله داشته باشد یا بالعکس. این سن از طریق بررسی پارامترهای زیستی و عملکردی مانند وضعیت قلب، کلیه‌ها، پوست، حافظه، انرژی و… محاسبه می‌شود.

تعریف علمی سن بیولوژیک و تمایز آن از سن تقویمی

در تعریفی ساده، سن فیزیولوژیک شاخصی از وضعیت عملکرد واقعی بدن شماست. این سن به‌جای محاسبه بر اساس تعداد سال‌های سپری‌شده از تولد، بر پایه میزان سلامت سلولی، فعالیت‌های متابولیکی، کیفیت عملکرد اندام‌ها و مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها اندازه ‌گیری می‌شود. در مقابل، سن شناسنامه‌ای تنها یک عدد ثابت است که هر سال افزایش می‌یابد و چیزی درباره وضعیت درونی بدن شما نمی‌گوید. به عبارتی، تفاوت سن فیزیولوژیک و سن شناسنامه‌ای می‌تواند نشان دهد که بدن شما جوان‌تر یا پیرتر از آن چیزی است که در شناسنامه نوشته شده است.

عوامل موثر بر تعیین سن فیزیولوژیک

محاسبه سن فیزیولوژیک به عوامل متعددی وابسته است. ژنتیک، که از والدین به ارث می‌رسد، می‌تواند سرعت پیری سلولی را تحت تأثیر قرار دهد. اما این تنها بخشی از ماجراست. سبک زندگی، شامل رژیم غذایی، سطح تحرک، کیفیت خواب، میزان استرس، مصرف دخانیات و الکل، و همچنین مواجهه با آلودگی‌های محیطی، همه از جمله شاخص‌های تعیین سن فیزیولوژیک هستند. بدن انسان به‌صورت دینامیک با محیط خود تعامل دارد و این تعامل تأثیر مستقیمی بر فرآیندهای فیزیولوژیکی دارد که سن فیزیولوژیک را شکل می‌دهند.